Ο απολογισμός στο τέλος της χρονιάς είναι μια συνηθισμένη πρακτική για πολλούς ανθρώπους. Συνήθως βιώνεται ως μια στιγμή για να κάνουμε έναν απολογισμό, να αξιολογήσουμε όσα έχουμε πετύχει και να θέσουμε νέους στόχους. Ωστόσο, από ψυχολογική σκοπιά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι αυτή η διαδικασία δεν χρειάζεται να μετατρέπεται σε πηγή πίεσης ή αυτοεπιβαλλόμενων απαιτήσεων. Η κοινωνία παρουσιάζει τον Δεκέμβριο ως ένα συμβολικό κλείσιμο, αλλά κάθε άτομο μπορεί να ορίσει το δικό του χρονικό πλαίσιο.
Ο απολογισμός στο τέλος της χρονιάς μπορεί να είναι χρήσιμος για όσους τον απολαμβάνουν, αλλά και εντελώς περιττός για όσους δεν τον βρίσκουν φυσικό. Το να μην κάνουμε καμία μορφή ανασκόπησης δεν μας κάνει λιγότερο υπεύθυνους ή λιγότερο συνειδητοποιημένους. Η συναισθηματική υγεία βασίζεται στην ευελιξία και στην προσαρμογή των πρακτικών στις προσωπικές μας ανάγκες, όχι στην ικανοποίηση εξωτερικών προσδοκιών.
Γιατί αναλογιζόμαστε όταν πλησιάζει το τέλος της χρονιάς
Η γνωστική ψυχολογία δείχνει ότι τείνουμε να οργανώνουμε τη ζωή μας σε κύκλους: εβδομάδες, μήνες, γενέθλια ή χρόνια. Αυτό κάνει τον απολογισμό στο τέλος της χρονιάς να μοιάζει με σημείο καμπής. Τα χρονικά ορόσημα δημιουργούν ένα φαινόμενο γνωστό ως το αποτέλεσμα της νέας αρχής, το οποίο μας κινητοποιεί να σκεφτούμε αλλαγές ή βελτιώσεις.
Ωστόσο, αυτό το φαινόμενο μπορεί να έχει και μια πιο σκοτεινή πλευρά: όταν η σύγκριση ανάμεσα σε αυτό που φανταζόσουν και σε αυτό που πραγματικά έζησες δημιουργεί απογοήτευση. Γι’ αυτό ο απολογισμός στο τέλος της χρονιάς δεν πρέπει να βιώνεται σαν εξέταση, αλλά σαν μια ευγενική και ρεαλιστική παρατήρηση της συναισθηματικής σου πορείας.
Όταν η ανασκόπηση μετατρέπεται σε πίεση
Πολλοί άνθρωποι νιώθουν ότι αν δεν κάνουν έναν απολογισμό στο τέλος της χρονιάς, χάνουν μια ευκαιρία. Ωστόσο, αυτή η αντίληψη μπορεί να προέρχεται περισσότερο από κοινωνικά μηνύματα παρά από μια πραγματική ανάγκη. Ψυχολογικά δεδομένα δείχνουν ότι οι διαδικασίες συναισθηματικής ολοκλήρωσης είναι αποτελεσματικές μόνο όταν προέρχονται από προσωπική θέληση.
Το να σε αναγκάζεις να κάνεις ανασκόπηση της χρονιάς σου όταν δεν το νιώθεις μπορεί να αυξήσει το στρες, την αυτοκριτική και τα συναισθήματα ανεπάρκειας. Σε αυτήν την περίπτωση, η αποφυγή του απολογισμού στο τέλος της χρονιάς μπορεί να αποτελεί πράξη αυτοφροντίδας. Η συναισθηματική υγεία περιλαμβάνει την αναγνώριση εργαλείων που σε εξυπηρετούν και αυτών που δεν σε εξυπηρετούν.
Αν αποφασίσεις να κάνεις ανασκόπηση, κάνε το με καλοσύνη
Για όσους βρίσκουν αξία στην ανασκόπηση της περασμένης χρονιάς, η ψυχολογία προτείνει να γίνεται από μια συμπονετική και ισορροπημένη οπτική. Ο απολογισμός στο τέλος της χρονιάς δεν πρέπει να επικεντρώνεται μόνο σε λάθη ή ανεκπλήρωτους στόχους. Η προκατάληψη της αρνητικότητας μάς ωθεί να δίνουμε περισσότερη προσοχή σε όσα λείπουν παρά σε όσα καταφέραμε.
Για να αντισταθμίσουμε αυτό, έρευνες στην θετική ψυχολογία συνιστούν να περιλαμβάνονται επίσης τα συναισθήματα, τα μαθήματα που αποκομίσαμε και οι στιγμές ευεξίας. Το να θυμόμαστε μικρές επιτυχίες και σημάδια ανθεκτικότητας βοηθά στη δημιουργία μιας πιο ακριβούς και υγιούς αξιολόγησης.
Ερωτήσεις που μπορούν να καθοδηγήσουν μια υγιή ανασκόπηση
Αν αποφασίσεις να κάνεις έναν απολογισμό στο τέλος της χρονιάς, μπορείς να βασιστείς σε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου που ενθαρρύνουν μια ευρεία και μη επικριτική ματιά:
- Τι έχω μάθει για τον εαυτό μου αυτούς τους μήνες;
- Ποιες αποφάσεις πήρα που συνέβαλαν στην ευεξία μου;
- Ποιες προκλήσεις αντιμετώπισα και πώς τις διαχειρίστηκα;
- Τι θα ήθελα να διατηρήσω το ίδιο την επόμενη χρονιά;
- Τι θα ήθελα να προσαρμόσω χωρίς πίεση ή βιασύνη;
Αυτός ο τύπος ερωτήσεων ενισχύει την αυτογνωσία και βοηθά στην αποφυγή επιβλαβών συγκρίσεων ή αυστηρής αυτοαξιολόγησης. Ο απολογισμός στο τέλος της χρονιάς γίνεται έτσι μια άσκηση ανάπτυξης και όχι ενοχής.
Πώς να αποφύγεις αυτοεπιβαλλόμενες απαιτήσεις κατά τις γιορτές
Η εορταστική περίοδος συχνά δημιουργεί κοινωνικές προσδοκίες για συνεχή χαρά, τέλειες συγκεντρώσεις και αψεγάδιαστες ανασκοπήσεις της ζωής. Ωστόσο, η ψυχολογία μάς θυμίζει ότι η συναισθηματική πραγματικότητα είναι ποικιλόμορφη: η κόπωση, η νοσταλγία, η θλίψη, η κοινωνική υπερφόρτωση ή η ανάγκη για ξεκούραση αποτελούν επίσης μέρος αυτής της περιόδου του χρόνου.
Με αυτή την έννοια, η αποφυγή του απολογισμού στο τέλος της χρονιάς μπορεί να είναι η πιο υγιής επιλογή αν είμαστε συναισθηματικά κορεσμένοι. Το να ακούμε τις δικές σου ανάγκες αποτελεί μια μορφή συναισθηματικού αυτοελέγχου, υποστηριζόμενη από πολλές μελέτες για την ψυχολογική ευεξία.
Αν δεν θέλεις να κλείσεις κύκλους, είναι εντάξει
Σε πολιτισμικό επίπεδο, έχουμε μάθει ότι κάθε 31 Δεκεμβρίου «πρέπει να κλείνουμε» κεφάλαια. Ωστόσο, στην πραγματική ζωή, οι διαδικασίες δεν ακολουθούν ημερολόγια. Η θλίψη δεν τελειώνει όταν αλλάζει η χρονιά, ένα έργο δεν αξιολογείται μόνο επειδή έφτασε ο Δεκέμβριος, και η προσωπική αλλαγή δεν ενεργοποιείται από υποχρέωση.
Επομένως, το να μην κάνεις απολογισμό στο τέλος της χρονιάς δεν σημαίνει ότι είσαι κολλημένος. Η ανθρωπιστική ψυχολογία και οι νευροεπιστήμες συμφωνούν ότι η ευημερία εξαρτάται περισσότερο από την εσωτερική συνοχή και λιγότερο από εξωτερικά επιβαλλόμενα τελετουργικά.
Πώς να κάνεις μια ανασκόπηση που πραγματικά βοηθάει
Αν αποφασίσεις να προχωρήσεις με τον απολογισμό στο τέλος της χρονιάς, μπορείς να βασιστείς σε μεθόδους που έχουν τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα:
- Εκφραστική γραφή: βοηθά στην επεξεργασία των συναισθημάτων.
- Ρεαλιστικά ημερολόγια ευγνωμοσύνης: δεν επιβάλλουν θετικότητα, μόνο αναγνώριση αυτών που είναι σημαντικά.
- Λειτουργική ανάλυση: κατανοεί ποιες συμπεριφορές μάς φέρνουν πιο κοντά ή μας απομακρύνουν από τις αξίες μας.
- Ενσυνειδητότητα: προάγει την πνευματική διαύγεια χωρίς κριτική.
Η ανασκόπηση είναι επιλογή, όχι υποχρέωση
Ο απολογισμός στο τέλος της χρονιάς μπορεί να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για κάποιους ανθρώπους, αλλά δεν είναι απαραίτητος για όλους. Αν σε βοηθά να οργανώσεις τις σκέψεις σου, προχώρα. Αν δημιουργεί πίεση ή δυσφορία, μπορείς να τον αποφύγεις χωρίς ενοχές. Η συναισθηματική υγεία βασίζεται στην ευελιξία, στην αυτοσυμπόνια και στην ικανότητα να ακούς τον εαυτό σου.